Maak concrete stappen naar een circulaire transitie op bedrijventerreinen


Nederland heeft als doel om in 2050 een volledig circulaire economie te hebben, en al in 2030 moet vijftig procent van de grondstoffen circulair zijn (zie het Grondstoffenakkoord). Hoe maken we de transitie naar een circulaire economie op bedrijventerreinen in Noord-Brabant?

‘Circulair’ is een breed begrip. Uit het onderzoek Samen Beter blijkt dat gemeenten verschillende onderwerpen onder ‘circulair’ scharen: energie-efficiëntie, afvalbeheer, watermanagement, materiaalstromen, klimaatadaptatie, duurzaam bouwen en sociale inclusie. ‘Hou het simpel’, zegt Cees-Jan Pen, lector De Ondernemende Regio aan de Fontys Hogeschool, die het onderzoek Samen Beter leidt.

De kern van een circulaire economie is: hoe maak je van afvalstromen grondstoffen? Pen plaatst echter een kanttekening: ‘Kleine circulaire hubs zijn belangrijk en nodig in de stad, maar we hebben ook zwaardere industrie nodig. We hebben locaties nodig waar grote hoeveelheden reststromen op een duurzame manier worden verwerkt, bijvoorbeeld door grote recyclingbedrijven. De economie van morgen is niet per se schoon. Dat is wat mensen vaak lastig vinden.’

Circulaire projecten: zo groot als mogelijk, zo klein als kan

Op het Grote Oogst-bedrijventerrein Vijf Eiken in Oosterhout (126 hectare, ruim 2700 medewerkers) krijgt het circulaire gedachtengoed steeds meer vorm. Drie grotere bedrijven hebben projecten opgestart om hun bedrijfsvoering circulair in te richten. Dirk van der Ven, programmamanager Circulair Ondernemen bij Rewin West-Brabant, is betrokken bij deze projecten en zoekt voortdurend naar manieren om op korte termijn successen te behalen en op lange termijn impact te creëren. De ambitie is om voor 2030 in West-Brabant een vijftig procent circulaire economie te realiseren.

‘Transitie vind je niet op kantoor, maar buiten. We moeten buitenspelen, naar de ondernemers toe’, vindt Van der Ven. Zijn advies voor bedrijventerreinen die circulaire activiteiten willen opzetten: begin zo groot als mogelijk, zo klein als kan. Een project moet groot genoeg zijn om schaalgrootte te creëren voor sterke businesscases, maar ook zo klein als kan, zonder de businesscase te verliezen. Alleen dan voelen deelnemers en partners zich eigenaar van het project. ‘Als niemand zich eigenaar voelt, gebeurt er niets’, weet Van der Ven uit ervaring.

Om ondernemers te helpen, biedt Rewin drie instrumenten aan die hen ondersteunen bij het zetten van stappen richting circulaire bedrijfsvoering. Wil je weten wat Rewin voor jouw bedrijf kan betekenen? Bekijk de mogelijkheden op Rewin - Circulair Ondernemen.

Van afval naar reststromen

Hoe ziet circulaire bedrijvigheid er concreet uit? Immanuel Geesing en Mattijs Bouwmans van Stichting Indusym zoeken kansen in restafval, of beter gezegd in reststromen. Als een bedrijventerrein aan de slag wil met circulariteit, begint Indusym met het inventariseren van reststromen en het organiseren van inzamelrondes op bedrijventerreinen. Zo’n inzamelronde biedt een goede gelegenheid om met ondernemers in gesprek te gaan over hoe reststromen kunnen worden uitgewisseld. Hoe kan de reststroom van het ene bedrijf als grondstof dienen voor een ander bedrijf?

‘Waarom zijn ondernemers nog niet bezig met circulaire economie? Omdat ze de pijn nog niet voelen’, zegt Geesing. ‘Maar bepaalde grondstoffen worden steeds schaarser (zie de Europese verordening kritieke grondstoffen), dus uiteindelijk zullen bedrijven dit wel gaan merken.’

In de gemeenten Son en Breugel (Ondernemersvereniging Ekkersrijt), Helmond (Stichting Bedrijventerreinen Helmond) en Eindhoven (De Hurk Werkt!) worden de eerste stappen naar circulariteit gezet.

‘Uiteindelijk willen we de lokale inzamelronden opschalen naar regionale ketens’, legt Geesing uit. ‘Het doel is om reststromen zoveel mogelijk op één centrale plek te verzamelen en te verwerken. De ene stroom kan dan beter naar gemeente X, de andere naar gemeente Y. Het is belangrijk om te kijken waar de markten voor grondstoffen zitten. Dan wordt het interessant voor de markt. Dat vraagt om coördinatie én om ruimte voor opslag en verwerking. We moeten nu al nadenken over de benodigde ruimte om deze activiteiten in de toekomst mogelijk te maken.’

Ruimte voor circulaire economie

Op dit moment is er misschien nog weinig circulaire activiteit op bedrijventerreinen, maar in 2050 moet dat wel het geval zijn. Tegen die tijd moet er voldoende ruimte zijn om grote hoeveelheden reststromen tijdelijk op te slaan, retourproducten te ontvangen en deze te verwerken tot hoogwaardige producten. Deze ruimte moet nú al worden gereserveerd, om te voorkomen dat er in 2050 geen ruimte beschikbaar is voor circulaire activiteiten. Circulair werken vraagt om meer (milieu)ruimte voor bedrijven, maar de trend is dat bedrijventerreinen onder druk staan door woningbouw en functiemenging.

‘In de politieke discussie over de ruimtelijke puzzel gaat het vooral over wonen’, legt Cees-Jan Pen uit. ‘Ook de Omgevingswet richt zich vooral op wonen. Maar een groot deel van de ruimtevraag gaat ook over (circulaire) economie. De vraag is hoe je kunt sturen op bedrijven die het regionale DNA en de economie kunnen versterken. Want in de steden moet ook gewerkt worden. De zoektocht naar ruimte voor werk wordt vaak gekoppeld aan circulaire bedrijven. Dat is interessant, want dan kun je reststromen lokaal verwerken. Juist bedrijventerreinen kunnen een grote bijdrage leveren aan circulariteit’, legt Pen uit.

Heeft een bedrijventerrein een binnenhaven of natte kades? ‘Die zijn belangrijk om te koesteren’, benadrukt Pen. ‘Dit zullen waarschijnlijk de overslagpunten worden in de circulaire economie - de circulaire hotspots. Er is nu nog weinig bewijs over het ruimtelijk effect van circulaire activiteiten en bedrijven, maar dat is wel dringend nodig.’

Meer lezen:

Wat kun je met Europese duurzaamheidsregelgeving?

De Europese Unie stimuleert een circulaire economie onder andere door wet- en regelgeving. Neem bijvoorbeeld de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), de verplichte duurzaamheidsrapportage voor grote beursgenoteerde bedrijven (en op termijn ook voor beursgenoteerde MKB's). Of de Critical Raw Materials Act, die sinds mei 2024 van kracht is.

Door middel van deze regelgeving worden bedrijven gestimuleerd om bewuster om te gaan met het gebruik van kritieke en schaarse grondstoffen. Dit geldt niet alleen voor bedrijven die verplicht moeten rapporteren, maar ook voor hun toeleveranciers, die vaak ook aan de duurzaamheidseisen moeten voldoen.

De Europese Unie stimuleert een circulaire economie onder andere met wet- en regelgeving. Neem de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), de verplichte duurzaamheidsrapportage voor grote beursgenoteerde bedrijven (en op termijn ook beursgenoteerde MKB). Of de Critical Raw Materials Act (lees meer https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/nl/ip_23_1661)  die sinds mei 2024 in werking is. Door middel van deze regelgeving worden bedrijven gestimuleerd om bewuster om te gaan met het gebruik van kritieke/ schaarse grondstoffen. Dat geldt voor bedrijven die direct moeten rapporteren, maar zij zullen ook van hun toeleveranciers vragen om aan de duurzaamheidseisen te voldoen.

TIP: Breng in kaart welke bedrijven in jouw gemeente moeten voldoen aan de CSRD (nu en in de toekomst). Dit kan een goed moment zijn om met hen in gesprek te gaan over verduurzaming en circulariteit.

De inhoud van deze tekst is gebaseerd op een module van de Leergang Grote Oogst, onderdeel van de Aanpak Grote Oogst van de Provincie Noord-Brabant. Met bijdragen van Cees-Jan Pen, lector De Ondernemende Regio aan de Fontys Hogeschool, Dankeld Vanmeenen, senior-onderzoeker lectoraat de Ondernemende regio aan de Fontys Hogeschool, Dirk van de Ven, programmamanager Circulaire Economie bij Rewin, Matthijs Bouwmans en Emmanuel Geesing founders van Stichting Indusym.

Handige links


Contact

Heeft u vragen? Neem dan per e-mail contact met ons op.

In zes stappen naar een circulair bedrijventerrein

In Noord-Brabant hebben verschillende bedrijventerreinen circulaire ambities. Binnen de Aanpak Grote Oogst leren we van die goede voorbeelden. Hoe zet je samen met ondernemers op een bedrijventerrein stappen richting een circulaire economie? We delen hier hoe je in zes stappen kunt werken aan een circulair bedrijventerrein.