Ervaringsverhalen zaakbegeleiding

Drie agrarische ondernemers geven een inkijkje in hun ervaringen met een zaakbegeleider.

• Familie Snepvangers ruilt melkvee in voor paarden
• Jan Thijs en Jeannette Toonders beëindigen hun pluimveebedrijf
• Varkenshouder Jan Verhoeven wordt akkerbouwer

‘Giudo spreekt de taal van de boer’

Familie Snepvangers ruilt melkvee in voor paarden

Sjack Snepvangers en zijn vrouw stoppen als melkveehouder; hun dochter gaat de in de toekomst uit te breiden paardenhouderij runnen. De steun van een zaakbegeleider is meer dan welkom. "Hij is een bruggenbouwer die de taal van de boer spreekt."

Sjack Snepvangers zit aan zijn keukentafel en valt met de deur in huis. "Giudo komt heel goed op voor ons." Giudo is zaakbegeleider Giudo Adema. "Hij pleitte er bijvoorbeeld al snel voor om een bijeenkomst te organiseren en wist ook precies wie we daarvoor moesten uitnodigen. “Zij moeten erbij zijn”, zei hij “want die komen we later nog tegen, en je wilt dan niet voor verrassingen komen te staan.” En na afloop sprak hij met mensen om te peilen waar gevoeligheden liggen."

Bruggenbouwer

De agrariër omschrijft de zaakbegeleider als ‘een bruggenbouwer die partijen bij elkaar krijgt’. "In die zin heb ik veel steun aan Giudo. Hij heeft ook duidelijk aan de gemeente Bergen op Zoom uitgelegd hoe bijzonder het is wat wij doen: dat wij piekbelasters zijn, dat we het liefst hadden doorgeboerd, maar dat we ons realiseren dat de tijden veranderd zijn en dat we de paardenhouderij mogen uitbreiden mits binnen de regels. Dat heeft hij goed gedaan."

Snepvangers vindt het ook fijn dat de zaakbegeleider affiniteit heeft met de agrarische sector: "Hij weet wat koeienmelk is, wat maishaksel is, wanneer en waarom ik druk ben op het land, wat er speelt in de sector. Hij heeft veel ervaring in de landbouw. En wat ik ook merk: hij heeft agrariërs in zijn kennissen- en familiekring. Hij spreekt de taal van de boer. Dat vind ik belangrijk."

Enorme opoffering

Zelf zien Sjack Snepvangers en zijn vrouw de overgang als ‘een enorme opoffering’. Er gaan tenslotte meer dan 200 melkkoeien en bijbehorend jongvee weg en ze leveren hun vergunning in. Natuurorganisaties en de provincie zien het als een knappe stap en gemeenteraadsleden juichen het toe, weet Snepvangers. Maar de omgeving vindt de veranderingen moeilijker: Zij willen vooral weten: Gaan we er last van krijgen? "Ik zou het mooi vinden als overheden – en dus ook de zaakbegeleider – al in een vroeg stadium aan de omgeving duidelijk maken waarom onze stap zo duurzaam is. Die steun zou heel welkom zijn."

Misschien nóg korter

Vragen heeft Sjack Snepvangers ook, vertelt hij: "Hoe ziet het tijdpad eruit? En blijft een zaakbegeleider betrokken tot ik mijn nieuwe vergunning heb en we aan het bouwen zijn of stopt hij al eerder? Dat laatste hoop ik niet!" Snepvangers is dan ook tevreden met de inbreng van Giudo Adema en adviseert andere agrariërs die voor grote veranderingen staan om ‘zeker een zaakbegeleider in de arm te nemen’. Hij gaat zelfs een stap verder: "Misschien moet alles in zo’n overgangsproces wel via de zaakbegeleider lopen. De lijntjes van de zaakbegeleider zijn al kort, maar misschien moeten ze wel nóg korter."

Belangrijke rol

Op de achtergrond speelt ook Snepvangers’ vrouw een belangrijke rol. "Een extra uitdaging voor de zaakbegeleider", zegt Sjack Snepvangers, "want ik ben nogal eens wat dominanter en dan is het juist goed als hij Miranda ook naar haar inbreng vraagt. Verder heeft zij goede ervaringen met Giudo. Ze vindt het fijn dat hij ons begeleidt."

Dochterlief Kristy is degene die straks de uitgebreide paardenhouderij gaat runnen. "Ze zou wel meer betrokken willen zijn bij de veranderingen, maar ze studeert, heeft een eigen bedrijf en springt voor de nationale hippische eventing equipe." Wel betrok Giudo haar bij de eerste omgevingsdialoog: “Het is belangrijk dat jij je verhaal vertelt”, zei hij. Dat heeft ze gedaan. Zij ziet het heel erg zitten om hier straks iets moois op te bouwen. Maar ze ziet ook dat wij het moeilijk vinden om te stoppen. Ze legt nu veel situaties vast op film en foto. “Ik denk dat jullie daar later blij mee zijn”, zegt ze dan. Dat doet ze goed.

Reactie Giudo Adema

Giudo Adema: "Sjack is nog relatief jong en heeft een prachtig melkveebedrijf. En toch maakt hij een rigoureuze keuze. “Ik zit hier niet echt goed voor de toekomst”, zei hij al direct tegen mij. “Maar ik heb nu nog de energie en de leeftijd om de transitie te maken, zodat mijn dochter hier wel een mooie toekomst heeft.” Ik heb bewondering en veel respect voor Sjacks keuze. En het is tegelijkertijd een zware beslissing, hoor. Toen hij zijn verhaal had gedaan tijdens de bijeenkomst met gemeenten en provincie, was Sjack best emotioneel. Hij realiseerde zich waar hij afscheid van neemt. Ik vond het goed dat de aanwezigen dat zagen. Dat werkt beter dan dat ik ze vertel hoe ingrijpend het allemaal is."

Nuchter

"Ik kom uit de Achterhoek en daar zijn veel agrariërs. Ik heb de tuinbouwschool gedaan en bij de provincie heb ik de afgelopen 30 jaar vaak met agrariërs om tafel gezeten. Voor het gezin Snepvangers heb ik veel contact met de gemeenten, omdat het bestemmingsplan aangepast moet worden. En uiteraard zorg ik dat ook de provincie aangehaakt blijft. Niet dat die opeens aan de rem trekt. Dat wekt alleen maar frustratie en dan zou ik me als zaakbegeleider schamen dat ik ze niet heb meegenomen."

Korte lijntjes

"Volgens de Lbv plus-regeling moeten agrariërs die iets nieuws willen beginnen op dezelfde locatie, eerst alle bestaande gebouwen en funderingen weghalen. Ik snap dat wel, want als je uitzonderingen maakt, wordt het ingewikkeld: waarom mag de een wel de oude fundering gebruiken en de ander niet? Toch was er onlangs een gerucht dat een agrariër toestemming zou hebben gekregen om zijn funderingen te hergebruiken. Dat zou Sjack ook wel willen. Dan is het aan mij om uit te zoeken hoe het zit. Via het ministerie en RVO kwam ik er al snel achter dat het verhaal niet klopte. Ook dat uitzoeken hoort bij mijn taak. Gelukkig hebben wij zaakbegeleiders vrij korte lijntjes."

Wij blijven erbij tot het eind. En zelfs daarna.

Blijven betrokken

"Wat betreft de betrokkenheid van zaakbegeleiders kan ik Sjack volledig geruststellen: wij blijven erbij tot het eind. En zelfs daarna. In zijn geval betekent het dat ik betrokken blijf tot hij zijn nieuwe vergunning heeft en aan het bouwen is. En ook als hij daarna nog vragen heeft, kan hij me bellen. Daar staan we altijd open voor. En ik doe het met plezier, want ik zet me graag in voor hem en zijn gezin. Natuurlijk mag het soms ook best even schuren tussen een agrariër en zijn zaakbegeleider. Er mag discussie zijn, dan houd je elkaar scherp. Maar Sjack is ook nuchter: als iets echt niet kan, dan houdt het op. Hij verlangt van mij niet het onmogelijke."

Terug naar boven

‘De zaakbegeleider ontzorgt ons’

Jan Thijs en Jeannette Toonders beëindigen hun pluimveebedrijf

"Jeetje, wat moet er veel geregeld worden!" Jan Thijs en zijn vrouw Jeannette Toonders stoppen op 1 januari met hun pluimveebedrijf in Someren. Ze zijn blij dat de provincie aandrong om een zaakbegeleider in de arm te nemen.

Jeannette Toonders: "De eerste keer dat de provincie ons belde, hadden wij zelf al besloten dat we zouden stoppen met ons pluimveebedrijf. We zijn al op leeftijd, hebben geen opvolgers en we zijn piekbelaster. Maar toen ze belden met de vraag of we interesse hadden in een zaakbegeleider, hield Jan dat nog af. Onze eigen adviseurs hadden al dingen uitgezocht."

Jan Thijs: "Ik had toen ook nog een verkeerd beeld van een zaakbegeleider. Ik dacht dat het iemand is die vooral heel veel weet van de materie, in ons geval de Lbv-plus regeling. Maar een zaakbegeleider weet niet op alle technische vragen meteen het antwoord. Hij is breder. Hij is veel meer iemand die je begeleidt in het proces, in ons geval het proces van stoppen."

Reageert direct

Jeannette: "In juli 2023 belde de provincie nog een keer: “Het zou toch wel verstandig zijn, Jan”, zeiden ze, “want er komen veel dingen op jullie af.” Toen heb je ja gezegd."

Jan: "Ik ken Ruud Michels nog van vroeger, ik zit tenslotte al 40 jaar in het vak. Dat Ruud uit de agrarische sector komt, praatte gelijk makkelijk toen hij de eerste keer hier was. Dat de zaakbegeleider weet wat een boerenbedrijf is en wat er speelt aan de keukentafel, vind ik een pluspunt. Dat hebben ze goed gedaan."

Jeannette: "We hebben een goede relatie met hem. Hij is correct, reageert altijd direct, maakt er meteen werk van als we vragen hebben. En er komen inderdaad heel veel dingen op ons af. Gewoon praktische dingen. Daar sta je in het begin nog niet zo bij stil, maar wij zeggen nu ook: Jeetje, wat moet er veel geregeld worden!”

Korte lijnen

Jan: "Want het is niet alleen het financiële, hè? Er gaat nogal wat gebeuren! Laatst wilden wij weten of we nog stalmeters kunnen verkopen of verhuren en of er nog stalderingsmeters op het bedrijf blijven zitten. Allemaal dingen die Ruud voor ons heeft uitgezocht. Als zaakbegeleider heeft hij korte lijnen met de gemeente en de provincie. Hij heeft sneller de juiste mensen te pakken dan ik of onze adviseurs. Dat vind ik makkelijk. Of hij ontzorgt? Ja, dat is wat Ruud doet. Hij ontzorgt ons, hij is een gesprekspartner en een luisterend oor."

Gigantisch veel ervaring

Jan: "Het enige wat ik wel jammer vind, is dat hij geen volledige inzage heeft in ons dossier. Die inzage willen wij hem best geven, maar vanwege privacyregels mag dat niet."

Jeannette: "In het begin kon ik wel zien dat Ruud er nog even moest inkomen. Het was voor hem ook de eerste keer dat hij zaakbegeleider was. Hij zei: “Ik proef dat jullie al veel huiswerk hebben gemaakt.” Maar later ging hij ons steeds vaker attenderen op bepaalde dingen, zoals wijzigingen in de omgevingsvergunning."

Jan: "Hij doet natuurlijk gigantisch veel ervaring op in dit eerste jaar dat hij zaakbegeleider is. Hij heeft veel opgestoken. Dus de agrariërs die na ons komen, gaan nóg meer aan hem hebben dan wij."

Zaakbegeleider Ruud Michels

Ruud Michels: "Ondernemers hebben de gemeente en de provincie heel hard nodig om een nieuwe toekomst uit te stippelen. Dus als onze lijntjes met die overheden niet vlot en goed zijn, heeft de ondernemer daar last van. Ik heb het gevoel dat dat in ons zaakbegeleidersteam prima functioneert. We weten elkaar makkelijk te vinden."

Als zaakbegeleiders ondersteunen we ondernemers om een keuze te maken.

Ondersteunen in de keuze

"Jeannette en Jan wisten al vrij vlot welke kant ze op wilden. Het ziet ernaar uit dat het met de gemeente Someren tot een goed einde gaat komen. Daar ben ik blij om. Als zaakbegeleiders ondersteunen we ondernemers om een keuze te maken. Wat we niet doen, is sturen. Dus bespreek ik zo nodig ook andere scenario’s. Een melkveehouder die aanvankelijk overwoog te extensiveren, besloot later dat hij zou stoppen, maar uiteindelijk komt er nu een zorgboerderij die gerund wordt door zijn dochter en schoondochter. Ook dan is dit heel dankbaar werk."

Goed gevoel

"Veel ondernemers willen het al snel over centjes hebben. Dat snap ik, maar uiteindelijk is de vraag: Staat er straks iets waar je mee verder kunt? Als je over 5 jaar terugkijkt, heb je dan de juiste keuze gemaakt? En kijk je met een goed gevoel terug op het beslissingsproces? Dus kijk nu verder vooruit dan een jaar. En laat je niet gek maken of beïnvloeden door wie dan ook, behalve door jezelf, je gezin en je situatie. Want vergis je niet: je moet in korte tijd veel knopen doorhakken met grote gevolgen. En ja, daar komen ook emoties bij kijken. Altijd. Ik probeer agrariërs en hun gezin daarvan bewust te maken. Eén ondernemer ging samen met zijn kinderen de laatste dieren laden. Vond ik mooi.’

Praktische zaken

"Dat ik geen volledige inzage heb in dossiers, is vanwege privacyregels. Privacy is natuurlijk een groot goed, maar het is af en toe ook lastig. Het is aan de overheid om dat te faciliteren, maar op dit moment kan het niet. Tegelijkertijd gaan de meeste gesprekken met agrariërs over heel praktische zaken. Past hergebruik van een stal in je toekomstplaatje? Staat dat gebouw straks op de goede plek? Of breek je hem af en zet je er iets neer dat precies is zoals jij het wilt?"

Langere tijd betrokken

"Wat ik goed vind van de provincie Noord-Brabant, is dat wij als zaakbegeleiders voor langere tijd betrokken blijven. Dus dat iemand ons over een jaar of over twee jaar nog steeds kan bellen. Ik hoop dat het zo min mogelijk nodig is, maar het is wel fijn als ze contact kunnen leggen als ze eventueel vragen hebben."

Terug naar boven

‘De zaakbegeleider is een gouden zet’

Varkenshouder Jan Verhoeven wordt akkerbouwer

Jan Verhoeven heeft een moeilijke beslissing genomen: hij stopt na 45 jaar als veehouder. Zaakbegeleider Mario Graat helpt hem bij het voortzetten van zijn bestaan als akkerbouwer. "Mario kent de boerentaal, dat overlegt heel makkelijk."

Met pijn in het hart: zo nam Jan Verhoeven het besluit om te stoppen met zijn varkenshouderij. ‘Dat de stallen nu gesloopt worden, doet zeer,’ zegt hij gezeten aan zijn keukentafel met uitzicht op een stal waarvan de zonnepanelen al verwijderd zijn. Eind jaren zeventig begon Verhoeven voor zichzelf, op deze zelfde locatie in Bergeijk, met koeien. "Ik heb iets opgebouwd en daarvan neem ik nu afscheid. Dat doet wel wat met een mens." Maar Jan Verhoeven is te veel agrariër om helemaal te stoppen. Hij gaat verder als akkerbouwer. Aardappelen, worteltjes, sorghum, uien, mais en wintertarwe gaat hij verbouwen. Drie schuren blijven staan, voor de opslag van machines en attributen.

Nooit van gehoord

Een bijzondere situatie dus, zo’n overgang van intensieve veehouderij naar akkerbouw. Daar komt een heleboel bij kijken. Jan Verhoeven prijst zich gelukkig dat hij eerder dit jaar een bericht zag in de nieuwsbrief van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO): als je met je boerenbedrijf een transitie wilde doormaken, kon je een gratis ‘zaakbegeleider’ aanvragen. "Daar had ik nog nooit van gehoord," bekent Jan Verhoeven. "Maar het klonk interessant en ik heb meteen gebeld."

Mario Graat werd zijn zaakbegeleider. De manier waarop de agrariër spreekt over de zaakbegeleider, kan niet anders worden omschreven dan als positief. "Als ik met vragen zit of ergens over loop te piekeren, dan kan ik Mario bellen. Hij neemt altijd meteen op of belt snel terug. Dat vind ik heel belangrijk." Lachend: "En dat is voor een overheid ook wel uitzonderlijk."

Verandert te snel

Jan Verhoeven benadrukt dat het onmogelijk is om als agrariër zelf alle regelgeving bij te houden. Hij wijst naar de vakbladen Stal en akker, De boerderij en Nieuwe Oogst die voor hem op tafel liggen: ‘Ik lees alles, maar zelfs dan kom je er niet. De nieuwe Omgevingswet, het nieuwe kabinet: het verandert te snel. Dat kun je alleen bijbenen als je er elke dag in zit.’ Hij geeft een voorbeeld. ‘Het geld dat vrijkomt in de varkenshouderij wil ik investeren in een opslagloods voor aardappelen en uien, zodat ik minder afhankelijk word van de voedselverwerkende industrie. Provinciale regels voorzien daar niet direct in, dus het vergt veel overleg met provincie en de gemeente Bergeijk. Mario zocht voor mij uit hoe ik mijn eerste en tweede voorschot kon aanvragen. Voor mij een zorg minder."

Hij heeft veel in de agrarische sector gedaan en kent de boerentaal. Dat overlegt gewoon heel makkelijk.

Overlegt heel makkelijk

Jan Verhoeven zet zijn lofzang op de zaakbegeleider nog even voort. "Mario kan goed luisteren, is evenwichtig en heeft veel contacten bij de overheid. Daardoor weet hij veel sneller dan ik de juiste persoon te vinden als ik een vraag heb." Of Verhoeven het fenomeen zaakbegeleider aanraadt aan andere agrariërs die voor een belangrijke keuze staan met hun onderneming? "Meteen! Zo lang als ik landbouwer ben, heb ik nooit meegemaakt dat de overheid met een regeling kwam waar een zaakbegeleider bij zat. Ik vind dat een gouden zet van de overheid. Mario kent de RVO op zijn duimpje. Weet je wat ook fijn is? Hij heeft veel in de agrarische sector gedaan en kent de boerentaal. Dat overlegt gewoon heel makkelijk."

Reactie Mario Graat

"Ik zie mezelf als een civil servant: wij als ambtenaren dienen de maatschappij. Boeren, burgers en buitenlui zijn er niet voor ons, maar andersom. Tegelijkertijd probeer ik hardnekkig te voorkomen dat ik voldoe aan het clichébeeld van de ambtenaar, dus ik vind het een sport om mensen snel van antwoord te voorzien."

Belgische knol

"Ik heb een natuurhart en een boerenhart. Mijn opa en oma én mijn moeder kwamen van een boerderij, mijn vader ploegde nog met de Belgische knol. In mijn eigen werk in het buitengebied heb ik geleerd dat je een broedende kip niet moet storen. Ik probeer agrariërs dan ook nooit te pushen, maar ik stuur wel een appje: “Weet dat je me altijd kunt bellen.” Ik heb niet altijd zelf de antwoorden, als ik maar weet waar ik ze moet zoeken."

Elkaar vinden

"Ik heb er best even aan moeten wennen dat we afhankelijk zijn van het RVO, de gemeente en het ministerie. Maar inmiddels kennen wij en de mensen bij RVO elkaar. En vanmorgen had ik nog een overleg met 7 Kempengemeenten: “Hoe loopt het? Waar lopen jullie tegenaan?” Als zaakbegeleiders hebben we geen toverstokjes, maar soms komen wij sneller binnen. Als zaakbegeleiders en gemeenten weten we elkaar makkelijk te vinden."

Kennen de processen

"Wij zijn zaakbegeleider, geen adviseur. Wij maken dus geen ruimtelijke voorstellen, doen geen aanvragen bij RVO. Maar wij kennen wel de processen goed: Wat zijn de voorwaarden? Waar zou het spaak kunnen lopen? Of we wijzen erop dat als je een sloopvergunning wilt aanvragen, je eerst een flora- en faunascan moet doen. Zo zijn er allerlei regels. Dat zie je ook terug in ons team van zaakbegeleiders: we hebben accountants en fiscalisten, maar ook voormalige veehouders die bedrijfsmatig sterk zijn. Zelf heb ik dertien jaar bij Ruimtelijke ontwikkeling gewerkt, dus ik ken de processen."

Klik met de agrariër

"Wat ik belangrijk vind, is dat er een klik is tussen de agrariër en mij. Hij wil heel graag weten: als ik mijn oude schoenen weggooi, wat krijg ik dan terug? Maar het begint met: Wat wil jij zelf? Wat past bij jou? Soms denkt een agrariër: “Laten we alle opties openhouden.” Dan zeg ik: “Of moet je bewuste keuzes maken?” Die wisselwerking, daar gaat het om. Vragen stellen. Het denkproces op gang brengen. Dingen duiden. Proberen te helpen. Dat is wat mij boeit: mensenwerk. De agrariër helpen om wegwijs te raken in overheidsland."

Terug naar boven