Invasieve exoten - uitheemse planten en dieren

Wat is een invasieve exoot?

Exoten zijn plant- en diersoorten die oorspronkelijk niet in Nederland voorkomen. Ze zijn niet op eigen kracht naar Nederland gekomen. Ze liften per ongeluk mee met voertuigen, worden weggegooid in de natuur, ontsnappen uit gevangenschap of worden verhandeld in Nederland.

We noemen exoten invasief als ze een gevaar vormen of nadelig zijn voor de Nederlandse plant- en diersoorten. Voorbeelden van invasieve exoten zijn de Amerikaanse rivierkreeft, Aziatische hoornaar of Reuzenberenklauw. Ze breiden vaak snel uit, omdat er geen of te weinig natuurlijke vijanden zijn.

Waarom zijn invasieve exoten een probleem?

Wereldwijd worden invasieve exoten gezien als een van de belangrijkste bedreigingen voor de biodiversiteit (De verscheidenheid aan leven in een bepaald gebied). Ze kunnen bijvoorbeeld zo snel groeien dat inheemse soorten onvoldoende licht, (nest)ruimte of voedsel overhouden. Daarnaast kunnen ze inheemse dieren of planten opeten, een nieuwe ziekte overbrengen of paren met inheemse soorten waardoor de (kenmerken van) inheemse soorten verdwijnen.

Naast de negatieve effecten voor de biodiversiteit, kunnen invasieve exoten gezondheidsklachten en economische schade veroorzaken. Denk aan ziektes overbrengen, gebouwen of andere constructies aantasten, de doorstroming van watergangen belemmeren of de stabiliteit van dijken aantasten.

Europese regelgeving

Invasieve exoten zijn in meerdere Europese landen een probleem. Daarom is er sinds 2015 Europese regelgeving die de EU-lidstaten verplicht om maatregelen te nemen tegen invasieve exoten. Deze soorten zijn opgenomen op de Unielijst voor invasieve exoten. De soorten op deze lijst mogen niet worden ingevoerd, verhandeld of worden uitgezet in de vrije natuur. Soorten die toch in de Nederlandse natuur opduiken moeten uit de natuur worden verwijderd. Voor soorten die al in Nederland zijn gevestigd op het moment dat ze op de Unielijst kwamen, geldt dat verdere uitbreiding zo veel mogelijk moet worden voorkomen. De Unielijst is dynamisch en wordt regelmatig uitgebreid. Momenteel bevat de Unielijst 88 soorten.

Wie doet wat?

Het NVWA en de RVO houden zich bezig met handhaving en preventie. Het NVWA houdt onder andere toezicht op de handel in invasieve exoten in Nederland. Bij overtredingen kan het RVO maatregelen nemen zoals het opleggen van boetes.

De bestrijding en beheersing van soorten op de unielijst is voor het grootste deel een taak van de provincie. De provincie coördineert dit en deelt actief kennis over dit onderwerp.

Wat doet provincie Noord-Brabant aan invasieve exoten?

De Gedeputeerde Staten hebben eind 2020 het Plan van aanpak invasieve exoten Noord-Brabant vastgesteld. Met dit plan geeft de provincie invulling aan de beheersing en bestrijding van invasieve exoten. Ook invasieve exoten die niet op de Europese Unielijst staan, maar wel als een probleem worden ervaren (ook wel Brabantse zorgsoorten genoemd) zijn hierin meegenomen. Een voorbeeld hiervan is de beruchte Japanse Duizendknoop, die inheemse flora verdringt. De maatregelen uit het plan van aanpak variëren van het geven van voorlichting en openstellen van subsidies tot opdrachtverlening voor gerichte bestrijding.

De provincie zet bij soorten die nog niet wijdverspreid zijn in op een vroegtijdige en permanente verwijdering van invasieve exoten uit de natuurlijke omgeving. Bij wijdverspreide soorten is verwijderen niet meer mogelijk. Daarom ligt bij die soorten de focus op beheersing om zo aantasting van de biodiversiteit en schade aan inheemse planten en dieren te voorkomen. Dit doen we samen met verschillende gebiedspartners (bijvoorbeeld terreinbeherende organisaties, gemeenten en waterschappen).

Subsidie bestrijding invasieve exoten

Invasieve exoten houden zich niet aan (perceel)grenzen en kunnen alleen effectief bestreden worden als verschillende partijen samenwerken. Daarom heeft de Provincie een subsidieregeling opengesteld voor het bestrijden van invasieve exoten die zich op meerdere (aangrenzende) percelen bevinden. Overheden en/of particulieren die gezamenlijk een (perceel)grensoverschrijdende groeiend gebied van invasieve exoten willen aanpakken kunnen in aanmerking komen voor de subsidie Bestrijding invasieve exoten.

Wat kunt u zelf doen?

Het is vaak makkelijker en goedkoper om een invasieve exoot zo vroeg mogelijk te bestrijden. Daarom is het herkennen en melden van exoten belangrijk. Overheden kunnen zo snel en doelgericht actie ondernemen om de biodiversiteit te beschermen. Heeft u een exoot gezien? Meld wat u ziet via waarneming.nl of de app Obsidentify. En voorkom dat exoten in de natuur terecht komen. Dit kan op de volgende manieren:

• Laat nooit (uitheemse) dieren los in de natuur en zorg voor goede huisvesting, zodat uw dieren niet kunnen ontsnappen.
• Plant geen invasieve exoten in de tuin of vijver. Op de website Tuin d’r niet in staat welke planten u beter niet in uw tuin kunt zetten (en welke alternatieven er zijn).
• Gooi nooit aquarium- of vijverplanten in openbaar water zoals sloten, beken en vennen. Dit geldt ook voor aquariumdieren zoals vissen, kreeften en slakken.
• Gooi groenafval nooit in de natuur maar ruim het op in de groenbak. Uitzondering hierop is groenafval met Aziatische duizendknopen, deze moet u in de restafvalbak doen.
• Let bij het kopen van planten op dat u geen invasieve plant koopt.

Ga niet zomaar zelf aan de slag, maar vraag experts om raad! Bijvoorbeeld via IVN, Floron of het kennisnetwerk invasieve exoten.