Aanpak eikenprocessierups
De eikenprocessierups heeft een vaste plaats in onze natuurlijke soortenrijkdom opgebouwd, en vervult haar eigen rol in ons ecosysteem. De rups hoort erbij en gaat ook niet meer weg. Tegelijkertijd ondervinden mensen wel eens overlast van de brandharen van deze rupsen.
Downloads
Video: impressie van netwerkbijeenkomst Eikenprocessierups, 1 november 2023.
Sinds een aantal jaren vindt er daarom een gecoördineerde aanpak plaats, waarbij Rijk, provincie en gemeenten samenwerken om de eikenprocessierupsen beter beheersbaar te kunnen houden. Kennis- en informatie-uitwisseling zijn daarbij van belang.
Natuurlijke vijanden
De langjarige aanpak van de eikenprocessierups richt zich primair op het bevorderen van de biodiversiteit (De verscheidenheid aan leven in een bepaald gebied). Door het inrichten van bloemrijke bermen, het ophangen van nestkasten en een aangepast maaibeleid wordt de leefomgeving voor natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups verbeterd. De stimulans van kool- en pimpelmezen, boomklever, koekoek, vleermuizen en sluipwespen en -vliegen zorgt voor een hogere consumptie van eikenprocessierupsen en -motten, waardoor de overlast wordt teruggedrongen. Een soortenrijke, meer natuurlijke leefomgeving helpt te voorkomen dat een soort de overhand krijgt, waardoor deze aanpak ook helpt voor eventuele probleemsoorten van de toekomst. Dat sluit aan op de provinciale ambitie van een biodivers en natuurinclusief Brabant. Met gezonde natuurgebieden, bijzondere soorten dieren en planten en landschappen.
Alleen op plaatsen waar veel mensen komen, zoals drukke fietspaden, evenementenlocaties en bushaltes én waar veel nesten van de eikenprocessierupsen zitten, worden de nesten in het voorjaar weggezogen. De data die de provincie daarover verzamelt, maakt het mogelijk om tot een steeds gerichtere aanpak te komen. Door de combinatie biodiversiteit waar mogelijk en bestrijden waar noodzakelijk toe te passen, kunnen we de overlast van de eikenprocessierups zo effectief mogelijk inperken.
Lang seizoen
De eitjes die de vlinders van eikenprocessierups in het najaar leggen kunnen gemakkelijk tot -20 graden Celsius overleven in toppen van eikenbomen. De eerste eitjes komen in april uit. De rupsen vervellen een aantal keren en na de 3e keer, in mei-juli, hebben de rupsen brandharen. In augustus verpoppen de rupsen tot vlinders die eitjes voor het volgende jaar willen leggen in de toppen van de eikenbomen.
Haartjes kunnen overlast geven
De brandhaartjes van de rups kunnen voor gezondheidsklachten voor mens en dier zorgen. U kunt zelf ook een aantal maatregelen nemen om de klachten zoveel mogelijk te beperken. Bijvoorbeeld door in een gebied waar veel eikenbomen staan een shirt met lange mouwen te dragen of een lange broek, door uw hond aan de lijn te houden en niet in de buurt van eikenbomen te spelen. Zie ook de infographic (pdf, 93 kB).
Oakie
Oakie speelt de hoofdrol in de campagne om het publiek voor te lichten over (preventieve) maatregelen die men kan treffen. De karakteristieke cartoon Oakie is makkelijk herkenbaar en wordt landelijk ingezet. Wilt u Oakie ook inzetten? Dat kan. U kunt 2 afbeeldingen in ieder 3 verschillende bestanden (pdf, png en eps) downloaden onderaan deze pagina en rechtenvrij gebruiken.
Twee pilotprojecten
LIFE is een Belgisch-Nederlands project waarbij de provincie Noord-Brabant samenwerkt met de provincies Antwerpen (BE), Limburg (BE) en Gelderland, de gemeente Sittard-Geleen en INBO. In de periode 2020 - 2025 wordt gezamenlijk gezocht naar ecologische alternatieven om de rups te beheersen. Deze ecologische methoden moeten in regionale en nationale wetgeving worden verankerd. In Brabant worden op 12 plekken proeven met 90 mezenkasten uitgevoerd. Er worden 6 plekken met mezenkasten en 6 plekken zonder mezenkasten ingericht. Op 11 andere plekken worden verschillende manieren van bermbeheer en begroeiing toegepast. Kijk voor meer informatie op eikenprocessierups.life.
Het tweede pilotproject is Extra Florale Nectaria. Dat richt zich op bermbeheer en op de inrichting met specifieke beplanting op diverse manieren en locaties. Verder wordt er afhankelijk van de bermbreedte in verschillende fasen gemaaid.
Meer weten?
- Met gezondheidsvragen kunt u terecht bij team Gezondheid, Milieu en Veiligheid van de GGD’en in Brabant. Kijk voor meer informatie op rupsen.info.
- Meer informatie over preventie, aanpak en bestrijding? Bezoek het landelijke kennisplatform processierups op processierups.nu. Ook als u bijvoorbeeld tips wilt hoe u zelf uw tuin zo kunt inrichten dat hij aantrekkelijk is voor de natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups.
- Wilt u weten wat u zelf kunt doen in de aanpak van Eikenprocessierups? Lees de flyer: Wat kunt u zelf doen in de aanpak van Eikenprocessierups? (pdf, 67 kB)
Bestanden
Netwerkdag Eikenprocessierups
Presentatie Joop Spijker, 7 november 2024
Presentatie Kees van Dam en Liesje Heij
Veelgestelde vragen
De provincie verzorgt een coördinerende rol in het beheersen van de overlast van de eikenprocessierups, door het herstellen van het ecologische evenwicht. Uitgangspunt is dat we de ontwikkeling van de natuurlijke vijanden van de rups zoveel mogelijk willen stimuleren. Daarbij wordt samengewerkt met de drie GGD’en in Brabant, de gemeenten en terreinbeheerders. In de aanloop naar het eikenprocessierupsseizoen (april – medio mei) wordt de rups met biologische bestrijdingsmiddelen bestreden. Dat gebeurt alleen op plekken langs provinciale wegen op plaatsen waar we verwachten dat de rupsen veel overlast geven voor mens en dier, bijvoorbeeld bij scholen of in een dorpskern. Dit is preventieve bestrijding, voordat de rupsen brandharen hebben. Vanaf half mei verliezen de rupsen hun brandharen (één rups heeft 700.000 brandharen) en worden nesten weggezogen op grote overlastlocaties. Denk aan de omgeving van bushaltes, scholen en andere druk bezochte locaties. Door monitoring komen dergelijke locaties in beeld en wordt met het wegzuigen van nesten de overlast beperkt. Tijdens het seizoen blijven we de ontwikkeling van de overlast van de rups monitoren. Als er toch locaties ontstaan die overlast veroorzaken voor mens en dier, bekijken we of ingrijpen nodig is. Vanaf augustus worden de rupsen vlinders, verlaten ze de nesten en blijven er in de nesten brandharen, vervellingshuidjes en uitwerpselen achter. Tot acht jaar erna blijven de brandharen actief in deze nesten. Daarom is er bij contact nog steeds kans op overlast.
Om de eikenprocessierups aan te pakken zet de provincie vooral in op het stimuleren van de natuurlijke vijanden van de rups. Daarin past voor de provincie niet het gebruik van plasticfolie en plakstrips, het is zinloos en schadelijk. Enerzijds omdat nesten van eikenprocessierupsen vooral bovenin de bomen zitten en processierupsen pas een boom willen verlaten als er geen blad meer is. Mogelijk houdt het juist zelfs natuurlijke vijanden die in de boom naar de nesten willen kruipen tegen, zoals mieren en kevers. Anderzijds is inmiddels duidelijk dat rupsen ook over of onder het plastic door kunnen kruipen. Bovendien geeft plasticfolie ook weer extra afval en kans op zwerfvuil, met nadelige gevolgen voor de natuur.
Plakstrips kunnen zorgen voor méér overlast, wanneer de processierups verstoord en gestrest raakt. De rupsen schieten dan hun brandharen af, die verwaaien in de omgeving. Ze zijn ook funest voor de rest van het milieu, omdat veel andere insecten komen vast te zitten en sterven. Ook vogels en vleermuizen kunnen vast komen te zitten. Zie ook processierups.nu/gebruik-geen-folie-of-plakstrips
De eerste brandharen ontstaan vanaf medio mei tot en met juli van ieder kalenderjaar. Op rupsen.info leest u meer over wat u in dat geval het beste kunt doen.
Heb je last van jeuk, rode ogen, kortademigheid, loopneus, irritatie in keel, kijk dan op op rupsen.info. Daar vind je informatie over wat je het beste kunt doen. Of kijk op thuisarts.nl
Heeft u vragen?
Maak dan gebruik van het vragenformulier of bel met het algemene telefoonnummer van de provincie.